De introductie van HD-tv in Nederland (1)
Op woensdag 5 maart vond bij Beeld & Geluid op het Mediapark in Hilversum de conferentie 'De introductie van HD-tv in Nederland' plaats. Een initiatief van iMMovator, mede mogelijk gemaakt door een aantal sponsoren. Hier het verslag van de presentaties van de ochtendsessie: EZ, SES Astra, BBC, National Geographic Channel, GfK, iMMovator en Sony.
Opening door Economische Zaken
Nicole Kroon, directeur ICT & Toepassingen van het ministerie van Economische Zaken is de eerste spreker. Ze begint met een vragenrondje wie er een HD-tv in huis heeft, wie daarvan er ook programma’s heeft gekeken en wie er ook geld voor over heeft. Uiteindelijk blijkt zo’n 20% van alle aanwezigen ook bereid om 15 euro per maand te betalen voor specifieke HD-programma’s.
Ze maakt melding van het rapport van het rapport van iMMovator dat volgende week verschijnt. Een onderzoek naar hoe de markt eruit ziet en of er reden is om – na de eerdere terugschakeling – weer een versnelling aan te brengen als het gaat om de introductie van HD-tv. Een van de belangrijke conclusies is dat als er niets gebeurt HD-tv pas rond 2011 – 2012 echt ingevoerd gaat worden. Er wordt een aanbeveling gedaan om - ondersteund door subsidie - een snellere invoering te stimuleren, omdat dit goed is voor de ‘BV Nederland’.
Uit aanvullende gesprekken tussen het ministerie en een aantal direct betrokkenen kwam echter een nieuwe discussie boven. Er moet bijvoorbeeld geïnvesteerd worden bij de omroepen, en daar is niet iedereen spontaan toe bereid. Kunnen de kosten op de kijker verhaald worden of niet. Een probleem hierbij is dat de kosten en baten niet op dezelfde plek vallen, er zullen dus op ketenniveau afspraken moeten worden gemaakt. De vraag is of hier een rol voor de overheid moet liggen of dat de sector dit zelf gaat regelen.
De voordelen zijn duidelijk: de schaarse ruimte op de kabel wordt beter gebruikt, de professionele markt van producten, broadcasters en facilitaire industrie wordt versterkt en innovatieve, interactieve diensten worden met digitalisering beter mogelijk.
Het momentum lijkt ook aanwezig, door de uitzending in HD - later dit jaar - van de Olympische Spelen. De overheid probeert af te dwingen dat er voor de zomer met alle belangrijke spelers afspraken kunnen worden gemaakt. Als blijkt dat de wil er is, dat subsidies helpen en dat ze niet marktverstorend werken, dan is EZ bereid om het subsidie-instrument in te zetten. De aftrap voor de dag is gegeven!
Overzicht van het internationale HDTV landschap
Alexander Oudendijk, chief commercial officer van SES Astra, geeft een beeld van de ontwikkeling van de HD-tv markt vanuit een Europees perspectief. Men levert de programma’s van alle grote partijen in Europa, inmiddels zijn dat er maar liefst 2.200. Ondanks dat Nederland een bekabeld land is heeft men 750.000 abonnees, 30% tot 40% van de kijkers komt uit de bekabelde gebieden. Satellietkijkers zijn erg trouwe abonnees.
De ASTRA 23.5 wordt de nieuwe hot spot voor HD-tv, met onder meer 10 regionale publieke omroepen, het themapakket van CanalDigitaal en binnenkort ook het HD-tv aanbod van Canal-Digitaal. Eind 2007 waren er al meer dan 300.000 satelliethuishoudens in de Benelux aangesloten.
De groeiverwachting van HD ready tv-schermen die in 2005 werd uitgesproken blijkt te conservatief te zijn geweest, op dit moment lopen we al ruim 3 jaar voor op de verwachting die destijds is uitgesproken. De consument wil en doet het, de industrie levert, maar er zijn ook zaken die niet goed lopen.
De groei van het aantal HD-kanalen FTA (Free To Air) blijkt niet voorspoedig te verlopen, in bijvoorbeeld Duitsland is er stagnatie. De driver is duidelijk Pay, betaalde tv. Maar HD-kanalen (we hebben het over de content) maken – ondanks de brede verspreiding van de HD-sets – nog maar 1,1 % van het totaal uit. Ook de groeiverwachting is nog niet echt positief.
De groei van het aantal huishoudens wil nog niet zeggen dat ook het aantal HD-kijkers groot is. Ook hier geldt weer dat content king is en het aantal actieve kijkers achterblijft. De UK is een uitzondering, BskyB vervult hierin een voortrekkersrol, maar het abonnement daar is niet goedkoop. In Duitsland betaal je 26 euro voor 2 maanden. Frankrijk groeit ook gestadig. Samen gaat het om circa 800.000 huishoudens in de Europese ASTRA-markten, geen hoog aantal dus.
Betaaltelevisie aanbieders domineren de HD-ontwikkeling en satelliet is de belangrijkste infrastructuur voor HD-distributie, zo geeft Oudendijk aan. Zijn aanbevelingen:
- Zorg voor voldoende variëteit en kwantiteit HD-aanbod, in consumentvriendelijke combinatie met HD-ontvangstapparatuur
- Programma-aanbieders (publiek en commercieel): schakel zo snel mogelijk over op HD-productie om op midden-lange termijn kijkersverlies te voorkomen
- Kies juiste infrastructuur voor HD-distributie
HDTV ervaringen van de BBC
Seeta Kumar, Head of HDTV British Broadcasting Corporation (BBC), is de volgende spreker. De BBC heeft een reputatie op het vlak van HD-tv, ze lanceerden op 1 december 2007 hun HD-kanaal. De VS en Japan hebben de hoogste penetratie van HD-schermen, China en de UK volgen. IN de UK gaat het om 9,1 miljoen sets. De prijzen gingen het afgelopen jaar met 30-40% onderuit. De marktintroductie lijkt een van de snelst verlopende ooit. In het voorjaar zal Freesat worden geïntroduceerd.
De awareness ligt hoog, 89% is zich ervan bewust dat er iets als HD-tv is, maar minder dan 50% weet dat men ook een digital box nodig heeft en een maandabonnement. Er moet dus nog veel uitgelegd worden. Mede om die reden start de BBC in mei 2008 een marketingcampagne.
De BBC positionering is er een van kwaliteit, dat moet het verschil maken. Dat betekent een focus op content (niet op technologie) en daarnaast bouwen aan een reputatie, niet aan bereik. Klein beginnen, bijvoorbeeld met een beperkt aantal uren, en dan stap voor stap groter worden. Innovatieve producties staan hierbij centraal.
Next steps zijn onder meer 'future-proof key-titels' en kinderen staan ook erg centraal. Belangrijk is ook free-to-air toegang, dat is voor Kumar het platform van de toekomst.
Hoe een HDTV kanaal en HDTV bouquet te positioneren
Stephanie Holm is Head of Operations bij National Geographic Channel. National Geo UK lanceerde in mei 2006 een HD-kanaal, gevolgd door lanceringen in verschillende andere landen als Nederland en België. Inmiddels is 80% van alle nieuwe aankopen HD. HD-tv bezitters waarderen de beeldkwaliteit op 4 of 5 op een schaal van 5, maar zijn kritisch over de programmering (beschikbare kanalen, programma’s).
Vervolgens demonstreert ze een aantal voorbeelden van cross-conversion problematiek waarmee men te kampen heeft, onder meer vervaagde aftiteling en een vertekend beeld. Men heeft inmiddels een aantal conventies afgesproken wat nou wel of niet HD-tv is. Om de hoogste kwaliteit van een HD-programma te behouden wordt een maximum van 10% non-HD materiaal toegestaan in de productie, met niet meer dan 1 minuut aaneengesloten non-HD beeldmateriaal in elke opname. Een ander probleem is geluid, zo maakt ze eveneens aan de hand van een voorbeeld duidelijk.
National Geo is actief aan de slag met HD-tv en tv op mobiele telefoons of andere draagbare apparaten. Mensen kiezen niet voor techniek of media, maar voor de content, dat doet er toe, zo is haar boodschap. HD op zichzelf maakt een programma niet goed, maar HD maakt een goed programma geweldig, zo stelt ze.
Acceptatie van HD en HD ready door de consument
Jan Zwang van GfK neemt ons bij de hand als het gaat om de cijfers. Er staan op dit moment al meer dan 2 miljoen HD-geschikte tv-toestellen in Nederland. Met breedbeeld tv hebben we er 15 jaar over gedaan om het 50% punt te bereilken, met HD-tv hebben we slechts 4 jaar nodig. De portable navigatie ging zelfs in drie jaar, een teken dat als de consument van vandaag de dag eenmaal iets omarmt het heel snel gaat. Dat kan dus ook met de set-top box zo zijn. Een andere flinke groeier is de HD Game console.
In december worden er 3,5 miljoen dvd-schijfjes verkocht. Nu eenmaal de standaard duidelijk is, kan de consument ook snel vertrouwd raken met HD-kwaliteit (via dvd) en dat kan de introductie van HD-tv bespoedigen. Overigens is er veel verwarring onder consumenten over de technologie, over wat ze hebben en wat je ermee kunt.
Een aardige anekdote tot slot. Als Nederland zich kwalificeert voor een EK of WK dan scheelt dat 80.000 tot 100.000 verkochte tv’s. Dat heeft dus veel invloed, maar de verwachting is dat eind 2008 meer dan 40% van de Nederlandse huishoudens een HD-tv hebben staan. Het is dus echt heel belangrijk of Van Basten het nou wel of niet goed doet…
Stand van zaken HDTV-onderzoek voor EZ
Ton van Mil, directeur iMMovator, kijkt kort even terug op de analyse die door iMMovator in opdracht van het Ministerie van EZ is uitgevoerd. Hij complimenteert, met een knipoog, EZ met de geboden duidelijkheid: geen ja en geen nee, duidelijker kan het niet.
Het rapport van iMMovator wordt volgende week, bij verschijning, ook openbaar gemaakt. In het rapport is te lezen dat er op het gebied van content niet echt een probleem is. De content-producenten ervaren de productie niet als een probleem. Er is zo’n 15% meerkosten in techniek, maar dat is niet onoverkomelijk.
Waar zit het probleem dan wel? Dat is bij de broadcasters. Daar moeten de investeringen worden gedaan, maar daar vallen niet de (directe) revenuen. De kabel en de satellietindustrie zijn klaar, de distributiekanalen IPTV en DVB-T zijn nog niet klaar.
Samengevat zijn de knelpunten:
- facilitaire bedrijven beschikken over te weinig middelen
- omroepen hebben eerder een negatieve incentive
- distributiebedrijven en decoders
- er zijn onvoldoende opleidingsmogelijkheden in de branche
- noodzaak voor ketenoverleg
Waar ligt de oplossing? Aan de consument ligt het niet, de industrie en wellicht de overheid zijn aan zet. Van Mil besluit met een anekdote, naar aanleiding van een artikel dat hij vandaag ergens las. Op 5 maart 1948 werd er getelegrafeerd vanuit de VS naar Nederland: er is tv. Drie jaar later vond de echte introductie plaats. Dus vermoedelijk hebben we over drie jaar hier een afsluitend congres en zeggen we dan tegen elkaar: “Yes, we’ve done it. We’ve got HD-tv!”
Off line ervaringen van de consument
Dennis Hardholt, Markerting Director Sony Benelux, vertelt met name over de offline ervaringen van de consument. Bij Sony wordt gewerkt aan een grote overgang van SD naar HD, mede omdat de consument ook voor zichzelf een high-definition wereld aan het creëren is. High definition is namelijk veel meer dan tv, films kijken, foto's bekijken etc.
Nu de standaard duidelijk is, Blu-ray, wint de consument. Dit zal zorgen voor een nog snellere penetratie. Die gaat overigens nu al sneller dan destijds bij de introductie van de dvd. Er zijn momenteel ruim 300 titels beschikbaar in Nederland en Blu-ray spelers zijn beschikbaar onder de 400 euro. Een andere aanjager voor HD is PlayStation 3 (de best verkochte game console aller tijden), de consument kan thuis gamen in HD.
Dan heb je het digitale fototoestel, naar schatting gaat de helft daarvan op korte termijn vervangen worden door een HD-camera. Filmen in HD wordt ook groot, Sony gaat dit jaar hard inzetten om mensen over te halen een HD-camcorder te kopen. Wil je dan ook nog bewerken, dan kun je dat ook in HD: steeds meer notebooks zijn voorzien van Blu-ray en de consument kan de eigen content in full HD editen.
Sony heeft momenteel iets van 75 HD-producten in het consumenten-assortiment zitten, in 2008 zal de helft van de totale bedrijfsomzet in HD-producten worden behaald. “High Definition zit in het DNA van Sony, from lens to living room”, aldus Hardholt. Sony investeert dus volop in HD. Niet alleen tv, ook fototoestellen, ook camcorders, ook Blu-ray etc. Een erg geslaagde aanpak was de actie om een Playstation 3 pakket aan te bieden bij de aankoop van een Sony Full High Definition BRAVIA LCD-TV of projector.
De consument zit te wachten op HD, sterker nog loopt al vooruit omdat hij met filmen, gamen etc al in HD bezig is. ’s-Avonds ziet hij dan weer de beperking, tv is nog wat magertjes, terwijl er eigenlijk al genoeg aanbod beschikbaar is. “De consument wil Boer zoekt vrouw in HD zien!”, zo besluit Hardholt de laatste presentatie van het ochtendgedeelte.
De presentaties van de ochtendsessie zijn - na registratie - hieronder te downloaden. Het verslag van de middagsessie is hier te lezen .
De introductie van HD-tv in Nederland (2)
Op woensdag 5 maart 2008 vond bij Beeld & Geluid op het Mediapark in Hilversum de conferentie 'De introductie van HDTV in Nederland' plaats. Vandaag is eveneens het rapport openbaar gemaakt. In dit artiikel een verslag van de presentaties van de middagsessie alsmede links naar het rapport en de presentaties.
Rol en Positie van de Facilitaire Industrie
Karin Valk, Managing Director Technicolor Netherland (het vroegere NOB), opent de middagsessie. Ze vertelt dat per 1 januari men onder de Technicolor Netherlands werkt omdat de naam NOB al lang niet meer de lading dekte. Technicolor is zoals bekend al enige tijd het moederbedrijf van het NOB.
Na een korte introductie van Technicolor kijkt ze terug op het project WK 2006. Daar is door Techicolor volop geëxperimenteerd en veel kennis en ervaring opgedaan. Er is daarbij volop gebruik gemaakt van gebruikersfeedback.
Er is door de Universiteit van Utrecht onderzoek gedaan naar de adoptie van HDTV, dit onderzoek werd ondersteund door Technicolor. Ze haalt uit dat onderzoek wat resultaten aan. Het blijkt dat 80% van de mensen wel eens van HDTV gehoord heeft en dat 60% het ook wel eens gezien heeft. Bij HDTV geldt meer dan ooit: zien is geloven. Met HDTV neemt volgens Valk zeker ook de stickyness van de tv toe.
Als je kijkt naar de top 3 “van wensen voor tv, dan zie je er twee staan (beter beeld en beter geluid) die door HDTV worden opgelost. Als” het gaat om geldkwesties, dan is de prijs-kwaliteitverhouding doorslaggevend.
Nederland is volgens Valk nog maar langzaam op weg naar HD, een duidelijk gemis voor de creatieve en facilitaire industrie. De Publieke Omroep neemt tot nu toe de leiding. Voor de facilitaire industrie is HDTV slechts een van de formats. Ze belicht vervolgens de status van HDTV bij de verschillende facilitaire partijen: DutchView, Cinevideo, UBF en Technicolor.
De conclusie is dat de facilitaire industrie volop investeert in HD, maar tegelijk nog niet te ver voor de muziek uitloopt. Er wordt veel kennis opgebouwd en men trekt gelijk op met de omroepen. “De facilitaire industrie is klaar voor HD als het nodig is”.
Visie vanuit de kabelindustrie
Diederik Karsten, CEO van UPC Nederland, presenteert een visie vanuit de kabelindustrie op HDTV. De kabelbedrijven zijn volgens Karsten goed gepositioneerd om HDTV door te geven: er is voldoende capaciteit en er is een stabiel platform, gescheiden van IP-diensten. Er zijn ook voldoende HD-decoders beschikbaar (Philips, Samsung).
De kabelsector is er klaar voor, maar is de consument er ook klaar voor? Dat blijkt reuze mee te vallen. Maar liefst 85% van de Nederlanders zegt dat de nieuwe tv een HDTV zal zijn en een grote groep zegt ook bereid te zijn om voor content te betalen. Consumenten hebben ook hoge verwachtingen van HDTV. Met verwacht meer kijk- en luistergenot, meer plezier van tv bij een hoger aanbod en men verwacht meer tv te gaan kijken.
Maar tegelijk is men nu al erg kritisch. Twee van de drie geeft aan dat er te weinig content is of dat de content niet relevant is. Een kwart van de ondervraagden geeft aan te verwachten dat vooral commerciële zenders met HDTV zullen komen. Overigens is het op dit moment misschien meer de betaalbaarheid van de content dan het gebrek aan content, stelt Karsten. Al is er tegelijk ongelooflijk weinig Nederlandse content. De investeringen in de infrastructuur zijn gedaan, nu zijn de aanbieders van content aan zet. UPC zal overigens, zo maakt Kasper bekend, een specifiek H-pakket voor consumenten introduceren.
Kasper is van mening dat iedereen in de keten zijn investering dient te nemen. De kabelaars hebben dat gedaan, nu is het tijd dat anderen dat ook gaan doen, zo besluit hij zijn verhaal.
Paneldiscussie positie andere distributeurs
Als afsluiting van het gedeelte ‘HDTV in Nederland: zijn we er klaar voor?” vindt onder leiding van Eric Huizer een korte paneldiscussie plaats. Huizer is VP Internet & New Media Technicolor en ook verbonden aan Universiteit van Utrecht. Deelnemers aan de discussie zijn Kees Färber (directeur CanalDigitaal, Gerard Lieverse (Director Regulatory and Public Affairs bij Zesko Holding) en Hugo Suidman (Marketingmanager Digitenne, bij Interactive TV KPN).
De discussie levert als nieuws op dat CanalDigitaal vanaf april 2008 zal beginnen met de set-top box. Hun boxen zijn, net als die van bijvoorbeeld Zesko, klaar voor interactiviteit.
Aankondiging HD Awards
Aansluitend aan de discussie wordt door Bill Wijdeveld, managing director Astra Benelux, en Kees Färber, directeur van CanalDigitaal, bekend gemaakt dat er een HD Award in het leven geroepen wordt.
Een nieuw initiatief om een prijs uit te reiken voor de beste HD-productie. Dit om te stimuleren dat partijen met HD aan de slag gaan: de HD Awards. Tijdens de komende IBC in Amsterdam zullen de eerste awards uitgereikt worden.
Paneldiscussie Hoe maken we HDTV tot een succes in Nederland?
Onder leiding van Ed van Leeuwen van HGRV Adviseurs Managers vindt vervolgens een paneldiscussie plaats. Deelnemers: Gerard Dielessen (directeur NOS), Eric Eljon (SBS Broadcasting) Joop Rijsterborgh (Senior Vice President Philips Consumer Lifestyle) en Rob ten Siethoff (Dutch Guild) (hieronder op de foto van links naar rechts).
Ed van Leeuwen geeft aan dat de doelstelling is om aan het eind van de middag de contouren van een actieprogramma, een aanvalsplan te hebben.
De openingsvraag aan het begin van de discussie luidt: “Hoe belangrijk is EZ nou eigenlijk? Of komt de branche er op eigen kracht wel uit?”
Gerard Dielessen van de NOS opent. Volgens hem erg belangrijk, zeker omdat je in het eerste jaar met behoorlijke kosten zit die je als NOS niet in je eentje kunt dragen. Eric Eljon zegt dat ze uitnodigingen altijd aannemen, maar dat het er uiteindelijk op aan komt dat alle partijen investeringen durven te doen. SBS ziet heel duidelijk het belang van een snelle opkomst van HDTV, maar het moet wel volgens een zakelijk model.
Rob ten Siethoff (foto) is van Dutch Guild, een groep technische medewerkers in de media-industrie die de hele keten in zich verenigd heeft. Gisteren zijn ze weer bij elkaar geweest rond de vraag: “Hoe staat de invoering van HDTV er voor en wat weerhoudt ons ervan om te beginnen?” Hij geeft aan dat productietechnisch HDTV in de hele keten vandaag al zou kunnen beginnen. Er zijn slechts enkele kleine obstakels, bijvoorbeeld surround geluid, daar is vanuit technisch oogpunt nog wat te doen.
Van Leeuwen stelt de vervolgvraag: waar zit de trigger om het geheel nu los te trekken? Waar moeten we de vinger op leggen? Voor Dielessen zijn dat toch de kosten die gemaakt moeten worden om de brug te slaan naar de toekomst. Hij wil graag innoveren en is bereid om de kennis die voortkomt uit een ontwikkeltraject te delen met de commerciëlen.
V.l.n.r. Ed van Leeuwen, Gerard Dielessen en Eric Eljon
Voor SBS geldt minder de drempel van de aanvangsinvestering, maar meer dat er een zakelijk model komt waaruit de investering weer terugverdiend kan worden. Het punt is dat HDTV tot structureel hogere kosten leidt, dat moet volgens Eljon ook tot een model leiden waarin structureel terugverdiend wordt. Een eenmalige subsidie of investering lost dat niet op. De prijs komt bij de broadcasters te liggen, de producenten zullen immers hogere tarieven rekenen voor de duurdere producties. Er zijn momenteel twee geldstromen: een van de adverteerders (daarvan hoef je niet te verwachten dat ze meer gaan betalen) en een van de consument (en die zal vermoedelijk de rekening moeten gaan betalen).
Joop Rijsterborgh (Philips) vindt HDTV de grote innovatie in tv en vindt het bijzonder dat we er als land niet in slagen om het sleuteltje te vinden om die innovatie voor elkaar te krijgen. Drie jaar geleden zat hij bij het Britse BSKyB te praten over de introductie van HD. Toen had men daar al een volledig plan voor de roll out van HDTV liggen. Wij zitten hier in Nederland nu nog in het stadium dat we een plan moeten gaan maken.
Links Joop Rijsterborgh, rechts Rob ten Siethoff
Rob ten Siethoff (Dutch Guild) pakt België als voorbeeld, waar VTM 24 uur per dag HDTV uitzendt. Wonderbaarlijk dat ons dat in Nederland niet lukt. De succesvolle landen hebben ons laten zien dat er nationale/lokale programma’s gemaakt moeten worden. Eljon vraagt zich af hoe VTM dat financiert. Het blijkt dat men het daar als een statement richting publieke omroep zag en moest beslissen over een nieuwe infrastructuur.
Eljon zegt dat er twee dingen moeten gebeuren: de grote zenders moeten alle tien in HDTV worden aangeboden op een manier die zowel voor de kabelaars als de broadcasters aantrekkelijk is. Dat zal afzonderlijk aangeboden moeten worden omdat de consument er voor moet gaan betalen.
Joop Rijsterborgh (Philips) biedt aan op de agenda te laten zetten dat consumenten beter voorgelicht worden over HDTV.
Iemand in het publiek (werkzaam bij Endemol) verwoordt een idee wat in de zaal leeft: kan er niet een HD-kanaal komen waarop alle omroepen samenwerken? Een soort ‘Het beste van Nederland’. Eljon van SBS vindt ook hier dat de investeringen terugverdiend moeten worden. Als marketinginstrument of als incentive kan het prima werken, maar er moet wel een rendement komen. Dielessen geeft aan dat het er ook om gaat dat je nadenkt wat je in HD wil zien. Het Journaal hoef je niet in HD te zien, dat gaat ook prima via je mobiel. Als je Paul de Leeuw e.d. wel in HD wil aanbieden, dan kost dat ook gewoon het nodige geld.
Waar we volgens Dielessen ook voor moeten waken is dat we denken dat iedereen straks massaal aan HDTV gaat. Je moet het als iets zien waar je in stappen naar toe gaat werken.
Ton van Mil (foto), directeur iMMovator, mengt zich in de discussie en geeft aan dat we een schijndiscussie voeren. “Gerard zegt geeft geld en dan begin ik morgen. Eric zegt ik denk geld,” aldus Van Mil.
Eljon zegt dat het terugverdienaspect te snel van tafel wordt gegooid. Hij kan goed leven met een gezamenlijk kanaal waar een businessmodel achter komt te zitten. Waarom zou je niet vanuit de publieke omroep voor een HD-kanaal kunnen kiezen en tegelijkertijd wel themakanalen vanuit dezelfde pot financieren? Nu wordt er ook marktverstorend geopereerd, maar dan de andere kant op, met Olympische Spelen en voetbal deze zomer in HDTV.
Iemand uit het publiek roept dat er in de VS inmiddels 30 HD-kanalen zijn, uiteindelijk wordt alles HD. De broadcaster die het lef heeft zich te onderscheiden, die bouwt een voorsprong op. Hebben is hebben, krijgen is de kunst, aldus de betreffende persoon.
Van Mil stelt voor om, gegeven de ingenomen standpunten, met de publieke omroep te beginnen en dan – als het drie jaar verder is en als de markt er aan toe is - die markt het te laten overnemen. Maar Dielessen geeft aan dat EZ daar in een eerder stadium niet mee akkoord ging.
Dielessen benadrukt in het laatste rondje dat men als NOS en Publieke Omroep haar innovatieve functie serieus zal nemen, daar gaat men ook zeker mee door. Eljon stelt dat HDTV er zeker gaat komen, daarover bestaat geen twijfel.
Van Leeuwen (foto) besluit de paneldiscussie met de woorden dat de algemene opinie is dat de techniek er klaar voor is, maar dat nu de content nog georganiseerd moet worden. Hij geeft aan dat ze er niet in geslaagd zijn om een versnellingsplan op poten te zetten. Maar wat wel gebeurt is, is dat men de weerbarstigheid van de materie boven tafel heeft gekregen. “Gaan we gezamenlijk sturen of zijn er aparte stuurtjes?”.
Het rapport “Introductie HDTV in Nederland” is hier op de iMMovator site te downloaden. De presentaties van de middagsessie zijn hieronder te vinden (wel eerst registreren).